HCG प्रेग्नेंसी टेस्ट म्हणजे काय?

HCG प्रेग्नेंसी टेस्ट म्हणजे काय?

HCG म्हणजे Human Chorionic Gonadotropin. हे एक हॉर्मोन आहे जे गरोदरपणात स्त्रीच्या शरीरात तयार होतं. जेव्हा गर्भाशयात गर्भ तयार होतो, तेव्हा placenta (ज्याला मराठीत ‘नाळ’ म्हणतात) हे हॉर्मोन बनवायला सुरुवात करते. HCG हॉर्मोन गरोदरपणाच्या सुरुवातीच्या काळात खूप महत्त्वाचं असतं, कारण ते गर्भ वाढण्यास आणि टिकण्यास मदत करतं.

HCG प्रेग्नेंसी टेस्ट ही अशी टेस्ट आहे जी शरीरात HCG हॉर्मोन आहे की नाही हे तपासते. जर शरीरात HCG हॉर्मोन आढळलं, तर याचा अर्थ तुम्ही गरोदर आहात असा होतो. ही टेस्ट गरोदरपणाची खात्री करण्यासाठी खूप सोपी आणि उपयुक्त आहे. ही टेस्ट तुम्ही घरीच करू शकता किंवा डॉक्टरकडे जाऊनही करू शकता.

HCG टेस्ट का गरजेची आहे?

• गरोदरपणाची खात्री: मासिक पाळी चुकली की गरोदरपणाचा संशय येतो. HCG टेस्टमुळे याची खात्री होते.

• लवकर माहिती मिळते: गरोदरपण लवकर कळल्याने तुम्ही योग्य काळजी घेऊ शकता, जसं की डॉक्टरांचा सल्ला, पोषक आहार, आणि औषधं.

• गरोदरपणाशी संबंधित समस्या ओळखणे: काही वेळा HCG ची पातळी कमी किंवा जास्त असते, ज्यामुळे गरोदरपणात काही समस्या असल्याचं कळतं. उदा., ectopic pregnancy (गर्भाशयाबाहेर गर्भ वाढणे) किंवा गर्भपाताचा धोका.

HCG टेस्ट कोण करू शकतं?

• ज्या स्त्रियांची मासिक पाळी चुकली आहे.

• ज्यांना गरोदरपणाची लक्षणं जाणवत आहेत, जसं की मळमळ, थकवा, किंवा स्तनांमध्ये जडपणा.

• ज्या गरोदर होण्याचा प्रयत्न करत आहेत आणि त्यांना गरोदरपणाची खात्री करायची आहे.

HCG टेस्ट ही खूप सोपी आहे आणि ती गरोदरपणाची पहिली पायरी आहे. पण ही टेस्ट कशी आणि कधी करावी, याबद्दल जाणून घेण्यापूर्वी आपण त्याचे प्रकार समजून घेऊ.

हे देखील वाचा: गर्भपात (Miscarriage in Marathi): कारणे, लक्षणे आणि उपचार

HCG टेस्टचे प्रकार: युरिन आणि ब्लड टेस्ट

HCG टेस्टचे दोन मुख्य प्रकार आहेत: युरिन टेस्ट आणि ब्लड टेस्ट. दोन्ही टेस्ट शरीरात HCG हॉर्मोन आहे की नाही हे तपासतात, पण त्यांच्यात काही फरक आहेत. चला, हे प्रकार सविस्तर समजून घेऊ.

1. युरिन टेस्ट

युरिन टेस्ट ही सर्वात लोकप्रिय आणि सोपी टेस्ट आहे. ही टेस्ट तुम्ही घरीच करू शकता. बाजारात मिळणाऱ्या प्रेग्नेंसी किट्स (जसं की Prega News, Clearblue) या युरिन टेस्टवर आधारित असतात.

कशी काम करते?

• युरिन टेस्ट किटमध्ये एक स्ट्रिप किंवा स्टिक असते, ज्यावर HCG हॉर्मोन तपासणारी रसायनं असतात.
• तुम्ही या स्ट्रिपवर लघवीचे काही थेंब टाकता किंवा स्टिक लघवीच्या प्रवाहात धरता.
• काही मिनिटांत स्ट्रिपवर रंगीत रेषा दिसतात. उदा., दोन रेषा म्हणजे गरोदर, एक रेषा म्हणजे गरोदर नाही.

फायदे:

• घरीच करता येते, डॉक्टरकडे जाण्याची गरज नाही.
• स्वस्त आणि सहज उपलब्ध.
• परिणाम लगेच मिळतात (2-5 मिनिटांत).
• वापरण्यास सोपी.

मर्यादा:

• खूप लवकर टेस्ट केली तर HCG ची पातळी कमी असल्याने चुकीचा परिणाम येऊ शकतो.
• किट योग्यरित्या वापरलं नाही तर परिणाम चुकू शकतो.
• युरिन टेस्ट फक्त गरोदरपण आहे की नाही हे सांगते, HCG ची अचूक पातळी सांगत नाही.

2. ब्लड टेस्ट

ब्लड टेस्ट ही युरिन टेस्टपेक्षा जास्त अचूक असते आणि ती डॉक्टरांच्या लॅबमध्ये केली जाते. यात तुमच्या रक्ताचा नमुना घेऊन HCG हॉर्मोन तपासलं जातं.

ब्लड टेस्टचे दोन प्रकार:

• Qualitative ब्लड टेस्ट: ही टेस्ट फक्त HCG आहे की नाही हे सांगते. युरिन टेस्टसारखीच आहे, पण जास्त अचूक.

• Quantitative ब्लड टेस्ट: ही टेस्ट HCG ची अचूक पातळी (mIU/mL मध्ये) मोजते. यामुळे गरोदरपणाची प्रगती आणि काही समस्या (जसं की ectopic pregnancy) ओळखता येतात.

कशी काम करते?

• डॉक्टर किंवा लॅब टेक्निशियन तुमच्या रक्ताचा नमुना घेतात.
• हा नमुना लॅबमध्ये तपासला जातो.
• परिणाम यायला 24-48 तास लागू शकतात.

फायदे:

• खूप अचूक आणि विश्वासार्ह.
• गरोदरपणाची सुरुवात (6-8 दिवसांनंतर) ओळखू शकते, जेव्हा युरिन टेस्ट काम करत नाही.
• HCG ची पातळी मोजून गरोदरपणाच्या प्रगतीची माहिती मिळते.
• गरोदरपणाशी संबंधित समस्या (उदा., गर्भपाताचा धोका) ओळखण्यास मदत होते.

मर्यादा:

• डॉक्टर किंवा लॅबमध्ये जावं लागतं.
• युरिन टेस्टपेक्षा जास्त खर्चिक.
• परिणाम यायला वेळ लागतो.

हे देखील वाचा: IUI म्हणजे काय? प्रक्रिया, फायदे आणि यशाचे प्रमाण

युरिन आणि ब्लड टेस्ट: कोणती निवडावी?

• जर तुम्हाला मासिक पाळी चुकल्यानंतर लगेच टेस्ट करायची असेल आणि तुम्हाला सोपी, स्वस्त टेस्ट हवी असेल, तर युरिन टेस्ट चांगली आहे.

• जर तुम्हाला खूप लवकर (मासिक पाळी चुकण्यापूर्वी) टेस्ट करायची असेल किंवा तुमच्या डॉक्टरांना HCG ची अचूक पातळी जाणून घ्यायची असेल, तर ब्लड टेस्ट करावी.

• दोन्ही टेस्ट्स आपापल्या जागी उपयुक्त आहेत. जर युरिन टेस्टचा परिणाम नकारात्मक आला, पण तुम्हाला गरोदरपणाचा संशय असेल, तर डॉक्टर ब्लड टेस्टचा सल्ला देतात.

HCG टेस्ट कधी करावी?

HCG टेस्ट कधी करावी हे समजून घेणं खूप महत्त्वाचं आहे, कारण चुकीच्या वेळी टेस्ट केली तर परिणाम चुकू शकतो. चला, याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊ.

1. मासिक पाळी चुकल्यानंतर

मासिक पाळी चुकणं हे गरोदरपणाचं पहिलं लक्षण आहे. जर तुमची पाळी नियमित असेल आणि ती 1-2 दिवस चुकली असेल, तर युरिन टेस्ट करू शकता.

साधारणपणे, गर्भधारणेनंतर 10-14 दिवसांनी HCG ची पातळी इतकी वाढते की युरिन टेस्ट ती ओळखू शकते.

जर तुमची पाळी अनियमित असेल, तर शेवटच्या पाळीच्या तारखेपासून 2-3 आठवडे थांबून टेस्ट करा.

2. गरोदरपणाची लक्षणं दिसत असल्यास

गरोदरपणाची काही लक्षणं, जसं की मळमळ, थकवा, भूक वाढणे, किंवा स्तनांमध्ये जडपणा, दिसत असतील, तर टेस्ट करणं योग्य आहे.

ही लक्षणं साधारणपणे गर्भधारणेनंतर 2-3 आठवड्यांनी दिसायला लागतात.

3. खूप लवकर टेस्ट करणं

ब्लड टेस्ट गर्भधारणेनंतर 6-8 दिवसांनी HCG ओळखू शकते, म्हणजे मासिक पाळी चुकण्यापूर्वी.

युरिन टेस्टसाठी मात्र मासिक पाळी चुकण्यापर्यंत थांबणं चांगलं, कारण त्याआधी HCG ची पातळी कमी असते आणि परिणाम नकारात्मक येऊ शकतो.

4. डॉक्टरांच्या सल्ल्याने

जर तुम्ही गरोदर होण्यासाठी उपचार घेत असाल (जसं की IVF), तर डॉक्टर विशिष्ट वेळी टेस्ट करण्याचा सल्ला देतात.

काहीवेळा गरोदरपणाशी संबंधित समस्या (जसं की रक्तस्त्राव किंवा पोटदुखी) असतील, तर डॉक्टर ब्लड टेस्ट करायला सांगतात.

हे देखील वाचा: एंडोमेट्रिओसिस म्हणजे काय? | Endometriosis in Marathi

टेस्ट करण्याची सर्वोत्तम वेळ

युरिन टेस्ट: सकाळची पहिली लघवी वापरा, कारण त्यात HCG ची पातळी जास्त असते.

ब्लड टेस्ट: दिवसभरात कधीही करता येते, पण डॉक्टर विशिष्ट वेळ सांगू शकतात.

जर पहिली टेस्ट नकारात्मक आली आणि पाळी अजूनही आली नसेल, तर 2-3 दिवसांनी पुन्हा टेस्ट करा.

HCG टेस्ट कशी करावी?

HCG टेस्ट करणं सोपं आहे, पण योग्य पद्धतीने करणं महत्त्वाचं आहे. खाली युरिन आणि ब्लड टेस्ट कशा करायच्या याची माहिती आहे.

1. युरिन टेस्ट कशी करावी?

युरिन टेस्ट घरी करण्यासाठी प्रेग्नेंसी किट वापरतात. किटसोबत येणाऱ्या सूचना काळजीपूर्वक वाचणं आणि त्यांचं पालन करणं गरजेचं आहे. सामान्य पद्धत खालीलप्रमाणे आहे:

साहित्य:

• प्रेग्नेंसी टेस्ट किट (Prega News, Clearblue, i-can इत्यादी).
• स्वच्छ, कोरडं भांडं (लघवी गोळा करण्यासाठी, जर गरज असेल).
• घड्याळ किंवा टायमर (परिणामाची वेळ पाहण्यासाठी).

पायऱ्या:

• किट तपासा: किटची expiry date तपासा. किट ब��द पॅकमध्ये असावी.

• लघवी गोळा करा:

सकाळची पहिली लघवी वापरा, कारण त्यात HCG जास्त असतं.

लघवी स्वच्छ भांड्यात गोळा करा किंवा किट स्टिक थेट लघवीच्या प्रवाहात धरा (किटच्या सूचनांनुसार).

• टेस्ट करा:

किटमधील स्ट्रिप किंवा स्टिकवर लघवीचे 2-3 थेंब टाका किंवा स्टिक 5-10 सेकंद लघवीच्या प्रवाहात धरा.

स्ट्रिप/स्टिक योग्य ठिकाणी ठेवा (सपाट जागेवर).

• परिणामाची वाट पाहा:

साधारण 2-5 मिनिटं थांबा. किटच्या सूचनांमध्ये नेमकी वेळ दिलेली असते.

परिणाम वाचण्यापूर्वी जास्त वेळ थांबू नका, कारण यामुळे चुकीचा परिणाम दिसू शकतो.

• परिणाम तपासा:

दोन रेषा: गरोदर आहात.

एक रेषा: गरोदर नाही.

अंधूक रेषा: गरोदरपणाची शक्यता आहे, पण पुष्टीसाठी 2-3 दिवसांनी पुन्हा टेस्ट करा किंवा डॉक्टरांना भेटा.

खबरदारी:

किट योग्य ठिकाणी ठेवा (थंड, कोरड्या जागी).

टेस्ट करण्यापूर्वी खूप पाणी पिऊ नका, यामुळे लघवी पातळ होऊन परिणाम चुकू शकतो.

परिणाम अस्पष्ट असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

2. ब्लड टेस्ट कशी करावी?

ब्लड टेस्ट डॉक्टरांच्या लॅबमध्ये केली जाते. यासाठी तुम्हाला खास तयारी करण्याची गरज नाही.

पायऱ्या:

• डॉक्टरांचा सल्ला घ्या: तुमच्या लक्षणांनुसार डॉक्टर ब्लड टेस्टचा सल्ला देतील.
  
• लॅबला भेट द्या: लॅबमध्ये टेक्निशियन तुमच्या हातातून रक्ताचा नमुना घेतील.
  
• परिणामाची वाट पाहा: Qualitative टेस्टचे परिणाम त्याच दिवशी मिळू शकतात, तर Quantitative टेस्टचे परिणाम 24-48 तासांत मिळतात.
  
• डॉक्टरांशी चर्चा: परिणाम मिळाल्यावर डॉक्टर त्याचा अर्थ समजावून सांगतील आणि पुढील सल्ला देतील.

खबरदारी:

लॅब विश्वसनीय असावी.

टेस्टपूर्वी डॉक्टरांनी सांगितलं असेल तर उपाशी राहा (सामान्यतः गरज नसते).

रक्ताचा नमुना घेताना घाबरू नका, ही प्रक्रिया खूप सोपी आहे.

हे देखील वाचा: वैरिकोसेल (Varicocele): कारणे, लक्षणे आणि उपचार पद्धती

टे्स्टचे परिणाम आणि अचूकता

HCG टेस्ट चे परिणाम समजून घेणं आणि त्याची अचूकता जाणून घेणं महत्त्वाचं आहे. चुकीच्या परिणामांमुळे गोंधळ होऊ शकतो. चला, याबद्दल सविस्तर पाहू.

1. टे्स्ट चे परिणाम समजून घेणं

युरिन टेस्ट:

Positive (दोन रेषा): तुम्ही गरोदर आहात. पुढील confirmation साठी डॉक्टरांना भेटा.

Negative (एक रेषा): गरोदर नाही. पाळी चुकल्यानंतरही नकारात्मक परिणाम आला तर 2-3 दिवसांनी पुन्हा टेस्ट करा.

Invalid (रेषाच नाहीत किंवा चुकीच्या रेषा): किट खराब आहे किंवा टेस्ट चुकीच्या पद्धतीने केली आहे. नवीन किटने पुन्हा टेस्ट करा.

अंधूक रेषा: HCG ची पातळी कमी आहे. गरोदरपणाची शक्यता आहे. पुन्हा टेस्ट करा किंवा डॉक्टरांना भेटा.

ब्लड टेस्ट:

Qualitative: Positive (गरोदर) किंवा Negative (गरोदर नाही).

Quantitative: HCG ची पातळी mIU/mL मध्ये मोजली जाते. सामान्य गरोदरपणात:

गर्भधारणेनंतर 1-2 आठवड्यात: 25-200 mIU/mL.

2-4 आठवड्यात: 1000-50,000 mIU/mL.

जर पातळी खूप कमी किंवा जास्त असेल, तर डॉक्टर पुढील तपासणी करतात.

2. टे्स्ट ची अचूकता

युरिन टेस्ट:

• मासिक पाळी चुकल्यानंतर केल्यास 97-99% अचूक.
• खूप लवकर टेस्ट केल्यास (पाळी चुकण्यापूर्वी) HCG कमी असल्याने नकारात्मक परिणाम येऊ शकतो (False Negative).
• चुकीच्या पद्धतीने टेस्ट केल्यास परिणाम चुकू शकतात.

ब्लड टेस्ट:

• जवळजवळ 100% अचूक.
• गर्भधारणेनंतर 6-8 दिवसांनी HCG ओळखू शकते.
• Quantitative टेस्ट HCG ची अचूक पातळी सांगते, ज्यामुळे गरोदरपणाच्या प्रगतीचा अंदाज येतो.

3. चुकीच्या परिणामाची कारणं

False Positive (गरोदर नसताना Positive परिणाम):

काही औषधं (जसं की fertility drugs) HCG वाढवतात.

रासायनिक गरोदरपणा (chemical pregnancy), जिथे गर्भ लवकर नष्ट होतो.

काही वैद्यकीय समस्या, जसं की ovarian cysts किंवा काही प्रकारचे कॅन्सर.

False Negative (गरोदर असताना Negative परिणाम):

खूप लवकर टेस्ट करणं.

लघवी पातळ असणं (जास्त पाणी प्याल्याने).

किट योग्यरित्या न वापरनं.

4. परिणामानंतर काय करावं?

Positive परिणाम:

डॉक्टरांना भेटा आणि गरोदरपणाची पुष्टि करा.

Ultrasound आणि इतर तपासण्या करून गर्भाची वाढ तपासा.

योग्य आहार, व्यायाम, आणि काळजी घ्या.

Negative परिणाम:

पाळी अजूनही न आल्यास 2-3 दिवसांनी पुन्हा टेस्ट करा.

गरोदरपणाची लक्षणं असतील तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

जर गरोदर होण्यात अडचणी येत असतील, तर fertility specialist ला भेटा.

हे देखील वाचा: ICSI म्हणजे काय? कारण, प्रक्रिया (ICSI in Marathi)

निष्कर्ष:

HCG प्रेग्नेंसी टेस्ट ही गरोदरपणाची खात्री करण्यासाठी एक सोपी, सुरक्षित आणि विश्वसनीय पद्धत आहे. मग ती घरी केलेली युरिन टेस्ट असो किंवा लॅबमधली ब्लड टेस्ट, दोन्ही तुम्हाला गरोदरपणाबाबत महत्त्वाची माहिती देतात. टेस्ट कधी आणि कशी करायची, याचं योग्य वेळ आणि पद्धत समजून घेतल्यानं परिणामांची अचूकता वाढते. जर तुम्हाला गरोदरपणाचा संशय असेल, तर वेळ न दवडता टेस्ट करा आणि डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. गरोदरपण हा एक सुंदर प्रवास आहे, आणि योग्य माहिती आणि काळजीने हा अनुभव आणखी आनंददायी होऊ शकतो.