एग फ्रीजिंग: खर्च, यश आणि काळजी बाबत संपूर्ण माहिती

याच समस्येवर उपाय म्हणून "एग फ्रीजिंग" ही आधुनिक वैद्यकीय प्रक्रिया समोर आली आहे. ही प्रक्रिया स्त्रियांना त्यांचे स्त्रीबीज (eggs) गोठवून भविष्यात गर्भधारणेसाठी वापरण्याची संधी देते. या ब्लॉगमध्ये आपण एग फ्रीजिंग म्हणजे काय, त्याचे उद्देश, प्रक्रिया, खर्च, यशदर, दुष्परिणाम आणि काळजी याबद्दल सविस्तर माहिती घेऊ.

एग फ्रीजिंग म्हणजे काय?

एग फ्रीजिंग, ज्याला मराठीत 'स्त्रीबीज गोठवणे' असंही म्हणतात, ही एक वैद्यकीय प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये स्त्रीच्या अंडाशयातून (ovaries) स्त्रीबीज काढले जातात, ते गोठवले जातात आणि भविष्यात वापरण्यासाठी साठवले जातात. ही प्रक्रिया विशेषतः अशा स्त्रियांसाठी आहे ज्या आता आई होण्यासाठी तयार नाहीत, परंतु भविष्यात त्यांना गर्भधारणा व्हावी अशी इच्छा आहे. गोठवलेली स्त्रीबीज नंतर IVF (In Vitro Fertilization) प्रक्रियेद्वारे गर्भधारणेसाठी वापरली जाऊ शकतात. यामुळे स्त्रियांना त्यांच्या "biological clock" वर नियंत्रण ठेवण्याची संधी मिळते.

एग फ्रीजिंगचे उद्देश

एग फ्रीजिंगचे अनेक उद्देश असू शकतात, जे खालीलप्रमाणे आहेत:  

1. करिअर आणि वैयक्तिक स्वप्ने: आजच्या काळात अनेक स्त्रिया त्यांचे शिक्षण, करिअर किंवा वैयक्तिक उद्दिष्टे पूर्ण करण्यासाठी लग्न आणि मूल होणे पुढे ढकलतात. एग फ्रीजिंग त्यांना त्यांच्या वयामुळे येणाऱ्या शारीरिक अथवा वैद्यकीय मर्यादांपासून मुक्त करते.  

2. वैद्यकीय कारणे: काही स्त्रियांना कॅन्सरसारख्या आजारांमुळे केमोथेरपी किंवा रेडिएशन थेरपी घ्यावी लागते, ज्यामुळे अंडाशयांचे नुकसान होऊ शकते. अशा वेळी, उपचारापूर्वी एग फ्रीजिंग करणे हा एक चांगला पर्याय आहे.  

3. जैविक कारणे: काही स्त्रियांना अनुवांशिक आजार (उदा., premature ovarian failure) किंवा कमी वयातच रजोनिवृत्ती (menopause) येण्याची शक्यता असते. अशा स्त्रिया त्यांची फर्टिलिटी टिकवण्यासाठी एग फ्रीजिंगचा विचार करतात.  

4. वैयक्तिक कारणे: योग्य जोडीदार नसणे, आर्थिक स्थिरता मिळवण्याची इच्छा किंवा अन्य वैयक्तिक कारणांमुळे काही स्त्रिया गर्भधारणा पुढे ढकलतात.  

एग फ्रीजिंगमुळे स्त्रियांना त्यांच्या फर्टिलिटीवर नियंत्रण मिळते आणि त्या त्यांच्या आयुष्यातील इतर उद्दिष्टांवर लक्ष केंद्रित करू शकतात. ही प्रक्रिया त्यांना मानसिक शांतता देते.

हे देखील वाचा: गर्भधारणेसाठी प्राथमिक फर्टिलिटी उपचार : ओव्यूलेशन इंडक्शन

एग फ्रीजिंगची प्रक्रिया: 

एग फ्रीजिंगची प्रक्रिया अनेक टप्प्यांमध्ये विभागलेली आहे. प्रत्येक टप्पा काळजीपूर्वक आणि तज्ज्ञांच्या देखरेखीखाली पार पाडला जातो. खालीलप्रमाणे ही प्रक्रिया समजावून घेऊ:

1. प्राथमिक तपासणी (Initial Consultation and Testing)

या टप्प्यात तुम्ही फर्टिलिटी तज्ज्ञाशी (fertility specialist) भेटता. डॉक्टर तुमची वैद्यकीय आणि कौटुंबिक हिस्ट्री पाहतात. यामध्ये तुमच्या अंडाशयातील स्त्रीबीजांची संख्या आणि गुणवत्ता (ovarian reserve) तपासण्यासाठी काही चाचण्या केल्या जातात. यासाठी साधारणपणे 1-2 आठवडे लागतात.

कोणत्या चाचण्या केल्या जातात?:  

• रक्त तपासणी: हार्मोन पातळी (उदा., AMH, FSH - Follicle Stimulating Hormone) तपासण्यासाठी.  

• अल्ट्रासाऊंड: अंडाशयातील फॉलिकल्स (follicles) ची संख्या आणि आकार पाहण्यासाठी.  

• इतर चाचण्या: संसर्गजन्य आजार (infectious diseases) किंवा इतर वैद्यकीय समस्यांचा शोध घेण्यासाठी.  

2. अंडाशय उत्तेजन (Ovarian Stimulation)

यामध्ये तुमच्या अंडाशयांना एकाच वेळी अनेक स्त्रीबीज तयार करण्यासाठी उत्तेजित केले जाते. यासाठी तुम्हाला हार्मोनल इंजेक्शन्स दिली जातात, ज्यामुळे एका सायकलमध्ये (cycle) जास्तीत जास्त स्त्रीबीज तयार होतात. अंडाशय उत्तेजन प्रक्रियेसाठी साधारणपणे 10-14 दिवस लागतात. 

प्रक्रिया:  

  - 10-12 दिवस हार्मोनल औषधे (injections) दिली जातात.  

  - या काळात तुमच्या फॉलिकल्सच्या वाढीवर लक्ष ठेवण्यासाठी नियमित अल्ट्रासाऊंड आणि रक्त तपासणी केली जाते.  

  - जेव्हा फॉलिकल्स पुरेसे परिपक्व होतात, तेव्हा "trigger shot" नावाचे इंजेक्शन दिले जाते, जे स्त्रीबीज परिपक्व होण्यास मदत करते. 

3. स्त्रीबीज संकलन (Egg Retrieval)

ही एक छोटीशी शस्त्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये परिपक्व झालेली स्त्रीबीज अंडाशयातून काढली जातात.  

प्रक्रिया:  

  - तुम्हाला भूल (anesthesia) दिली जाते, जेणेकरून वेदना होणार नाही.  

  - ट्रान्सव्हजायनल अल्ट्रासाऊंड-गायडेड फॉलिक्युलर अस्पिरेशन (transvaginal ultrasound-guided follicular aspiration) तंत्र वापरून स्त्रीबीज काढले जातात.  

  - ही प्रक्रिया 20-30 मिनिटे चालते आणि तुम्ही त्याच दिवशी घरी जाऊ शकता.  

4. स्त्रीबीज गोठवणे (Egg Freezing)

- काढलेली स्त्रीबीज ताबडतोब गोठवली जातात. यासाठी "व्हिट्रिफिकेशन" (vitrification) नावाचे तंत्र वापरले जाते, जे अतिशय जलद गोठवण्याची पद्धत आहे. यामुळे स्त्रीबीजांचे नुकसान होण्याची शक्यता कमी होते.  

- गोठवलेली स्त्रीबीज -196°C तापमानात लिक्विड नायट्रोजनमध्ये साठवली जातात.  

ही प्रक्रिया तज्ज्ञ डॉक्टर आणि प्रगत तंत्रज्ञान असलेल्या क्लिनिकमध्ये करणे आवश्यक आहे, कारण यशदर आणि सुरक्षितता यावर याचा परिणाम होतो.

हे देखील वाचा: IVF साठी AMH लेवल किती महत्त्वाची? जाणून घ्या उपयुक्त माहिती!

गोठवण्याच्या तंत्रज्ञानाचे प्रकार: Slow-Freeze vs Vitrification

एग फ्रीजिंगमध्ये दोन मुख्य तंत्रे वापरली जातात: स्लो-फ्रीज आणि व्हिट्रिफिकेशन. यापैकी व्हिट्रिफिकेशन ही आधुनिक आणि जास्त यशस्वी पद्धत आहे. या दोन्ही तंत्रांचा सविस्तर आढावा घेऊ:

1. स्लो-फ्रीज (Slow-Freeze Method)

या पद्धतीत स्त्रीबीज हळूहळू गोठवले जातात. यामध्ये क्रायोप्रोटेक्टंट्स (cryoprotectants) नावाची रसायने वापरली जातात, ज्यामुळे गोठवण्यादरम्यान बर्फाचे स्फटिक (ice crystals) तयार होऊ नयेत. 

प्रक्रिया:  

  - सुरुवातीला कमी प्रमाणात क्रायोप्रोटेक्टंट्स वापरले जातात आणि हळूहळू त्यांचे प्रमाण वाढवले जाते.  

  - तापमान हळूहळू कमी केले जाते, ज्यामुळे स्त्रीबीजांचे नुकसान कमी होण्याचा प्रयत्न केला जातो.  

फायदे:  

  - ही पद्धत जुनी आणि कमी खर्चिक आहे.  

  - काही क्लिनिक्समध्ये याचा वापर अजूनही केला जातो.  

तोटे:  

  - बर्फाचे स्फटिक तयार होण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे स्त्रीबीजांचा दर्जा खराब होऊ शकतो.  

  - यशदर तुलनेने कमी आहे.  

2. व्हिट्रिफिकेशन (Vitrification)

ही एक आधुनिक आणि जलद गोठवण्याची पद्धत आहे, जी सध्या जगभरात सर्वाधिक वापरली जाते. यामध्ये स्त्रीबीज अत्यंत जलद गतीने गोठवले जातात, ज्यामुळे बर्फाचे स्फटिक तयार होण्याची शक्यता जवळजवळ शून्य होते.  

प्रक्रिया:  

  - उच्च प्रमाणात क्रायोप्रोटेक्टंट्स वापरले जातात.  

  - स्त्रीबीज अत्यंत कमी वेळेत -196°C तापमानात लिक्विड नायट्रोजनमध्ये गोठवले जातात.  

फायदे:  

  - स्त्रीबीजांचे नुकसान होण्याची शक्यता खूप कमी.  

  - थॉइंग (thawing) दरम्यान 98% पर्यंत स्त्रीबीज टिकून राहतात.  

  - यशदर जास्त (साधारण 85% पर्यंत).  

तोटे:  

  - ही पद्धत स्लो-फ्रीजपेक्षा जास्त खर्चिक आहे.  

  - यासाठी प्रगत तंत्रज्ञान आणि तज्ञ व्यक्ती आवश्यक.  

काय निवडावे?  

आजकाल जवळजवळ सर्वच नामांकित क्लिनिक्स व्हिट्रिफिकेशन पद्धत वापरतात, कारण याचा यशदर जास्त आहे आणि स्त्रीबीजांचा दर्जा टिकून राहतो. त्यामुळे या दोन्ही पर्यायांपैकी व्हिट्रिफिकेशन हाच उत्तम पर्याय आहे.

हे देखील वाचा: वंध्यत्व म्हणजे काय? Infertility कारणे, लक्षणे आणि उपचार

खर्चाचे तपशील

एग फ्रीजिंग ही एक खर्चिक प्रक्रिया आहे, आणि त्याचा खर्च अनेक घटकांवर अवलंबून असतो, जसे की क्लिनिकची प्रतिष्ठा, स्थान, तुमचे वय आणि वैद्यकीय गरजा.  खर्चाचा तपशील खालीलप्रमाणे विभागला जाऊ शकतो:

1. प्रत्येक टप्प्याचा खर्च  

- प्राथमिक तपासणी: 3,000 ते 10,000 रुपये. यामध्ये सल्लामसलत (consultation), रक्त तपासणी आणि अल्ट्रासाऊंड यांचा समावेश होतो.  

- अंडाशय उत्तेजन (Ovarian Stimulation): हार्मोनल औषधांचा खर्च 30,000 ते 80,000 रुपये. यामध्ये इंजेक्शन्स आणि मॉनिटरिंगचा खर्च समाविष्ट आहे.

- स्त्रीबीज संकलन (Egg Retrieval): 50,000 ते 1,00,000 रुपये. यामध्ये शस्त्रक्रिया आणि भूल यांचा खर्च येतो.  

- गोठवणे आणि पहिल्या वर्षाची साठवणूक: 20,000 ते 50,000 रुपये. यामध्ये व्हिट्रिफिकेशन आणि लिक्विड नायट्रोजन टँकमध्ये साठवणूक यांचा समावेश आहे.  

- एकूण खर्च: भारतात एका सायकलसाठी साधारण 1,50,000 ते 3,00,000 रुपये लागू शकतात. 

2. वार्षिक स्टोरेज फी

- गोठवलेली स्त्रीबीज लिक्विड नायट्रोजन टँकमध्ये साठवली जातात, ज्यासाठी वार्षिक फी द्यावी लागते.  

- अपेक्षित खर्च: 10,000 ते 30,000 रुपये प्रति वर्ष. 

- दीर्घकालीन साठवणूक: काही क्लिनिक्स 5-10 वर्षांसाठी पॅकेज ऑफर करतात, ज्यामुळे खर्च 1,00,000 ते 2,00,000 रुपये होऊ शकतो.  

- तुम्ही किती वर्षे साठवणूक करणार आहात यावर एकूण खर्च अवलंबून आहे. काही क्लिनिक्स दीर्घकालीन साठवणुकीसाठी सवलत देतात.

3. भविष्यातील वापर (Thawing and Fertilization)

- जेव्हा तुम्ही गोठवलेली स्त्रीबीज वापरण्यास तयार असाल, तेव्हा ती वितळवली (thawed) जातात आणि IVF प्रक्रियेद्वारे शुक्राणूंशी (sperm) जोडली जातात.  

- प्रक्रिया:  

  • स्त्रीबीज वितळवणे आणि शुक्राणूंशी जोडणे (fertilization).  

  • तयार झालेला भ्रूण (embryo) गर्भाशयात (uterus) प्रत्यारोपित केला जातो.  

- खर्च: यासाठी अंदाजे 1,50,000 ते 2,50,000 रुपये लागू शकतात, ज्यामध्ये IVF प्रक्रिया आणि भ्रूण प्रत्यारोपण यांचा समावेश आहे. 

- जर तुम्हाला डोनर स्पर्म किंवा इतर प्रक्रियांची गरज असेल, तर खर्च वाढू शकतो.

4. इतर खर्च

- काउन्सेलिंग: या प्रक्रियेदरम्यान मानसिक आधारासाठी काउन्सेलिंग घेण्याचा खर्च 5,000 ते 15,000 रुपये असू शकतो.  

- अतिरिक्त सायकल्स: जर पहिल्या सायकलमध्ये पुरेशी स्त्रीबीज मिळाली नाहीत, तर दुसऱ्या सायकलसाठी अतिरिक्त खर्च येईल.  

- विमा (Insurance): भारतात बहुतांश विमा योजना एग फ्रीजिंगचा खर्च कव्हर करत नाहीत. काही प्रीमियम योजनांमध्ये काही अंशी कव्हरेज मिळू शकते, पण यासाठी क्लिनिक आणि विमा कंपनीशी संपर्क साधावा. 

हे देखील वाचा: PCOD/PCOS ची समस्या असल्यास गर्भधारणा शक्य आहे का?

एग फ्रीजिंगचा यशदर

एग फ्रीजिंगचा यशदर अनेक घटकांवर अवलंबून आहे, जसे की वय, स्त्रीबीजांचा दर्जा, त्यांची संख्या आणि क्लिनिकची तांत्रिक क्षमता. खालीलप्रमाणे यशदर समजावून घेऊ:

1. वयानुसार यशदर

20 ते 30 वर्षे: या वयात स्त्रीबीजांची गुणवत्ता आणि संख्या सर्वोत्तम असते. यामुळे यशदर 60% ते 99% पर्यंत असू शकतो.  

30 ते 35 वर्षे: या वयातही यशदर चांगला असतो, साधारण 50% ते 85%. 

35 ते 40 वर्षे: वय वाढतं तसं स्त्रीबीजांची गुणवत्ता कमी होते, त्यामुळे यशदर 30% ते 60% पर्यंत असतो.  

40 वर्षांनंतर: या वयात यशदर खूप कमी होतो, साधारण 20% किंवा त्यापेक्षा कमी, कारण स्त्रीबीजांची संख्या आणि गुणवत्ता कमी होते.  

35 वर्षांखालील वयात स्त्रीबीज गोठवणे हा सर्वोत्तम पर्याय आहे, कारण यामुळे भविष्यात यशस्वी गर्भधारणेची शक्यता वाढते.

2. गोठविलेल्या स्त्रीबीजांच्या संख्येनुसार यशदर

- एका सायकलमध्ये साधारण 10-20 स्त्रीबीजं काढली जाऊ शकतात.  

- यशस्वी गर्भधारणेसाठी कमीत कमी 10-20 स्त्रीबीजं गोठवण्याची शिफारस केली जाते. 

- प्रत्येक गोठवलेल्या स्त्रीबीजाचा यशदर (live birth rate) साधारण 5-12% असतो, म्हणून जास्त स्त्रीबीज गोठवणे फायदेशीर ठरते.  

- जर तुम्ही जास्त स्त्रीबीज गोठवले, तर भविष्यात एकापेक्षा जास्त गर्भधारणेची शक्यता वाढते.

3. इतर प्रभावित घटक

- क्लिनिकची तांत्रिक क्षमता: प्रगत तंत्रज्ञान (उदा., व्हिट्रिफिकेशन) आणि अनुभवी कर्मचारी यशदर वाढवतात.  

- स्त्रीबीजांची गुणवत्ता: तुमच्या एकूण आरोग्यावर आणि जीवनशैलीवर स्त्रीबीजांची गुणवत्ता अवलंबून असते.  

- थॉइंग प्रक्रिया: व्हिट्रिफिकेशनमुळे थॉइंगदरम्यान 98% स्त्रीबीज टिकून राहतात, पण स्लो-फ्रीजमध्ये ही टक्केवारी कमी असते. 

हे देखील वाचा: फॅलोपीअन ट्यूब म्हणजे काय? याचे कार्य आणि अडथळ्याचे परिणाम

साईड इफेक्ट्स आणि रिकवरी पिरियड 

एग फ्रीजिंग ही तुलनेने सुरक्षित प्रक्रिया आहे, पण यामध्ये काही साईड इफेक्ट्स असू शकतात. याबद्दल जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे:

1. संभाव्य साईड इफेक्ट्स

हार्मोनल इंजेक्शन्समुळे:  

  - मूड स्विंग्स (mood swings), डोकेदुखी किंवा थकवा.  

  - पोट फुगणे (bloating), ओटीपोटात दुखणे किंवा अस्वस्थता.  

  - काही प्रकरणांमध्ये, ओव्हेरियन हायपरस्टीम्युलेशन सिंड्रोम (OHSS) होऊ शकते, ज्यामुळे पोटात पाणी साठणे किंवा श्वास घेण्यास त्रास होऊ शकतो. ही अवस्था दुर्मिळ आहे आणि डॉक्टरांच्या देखरेखीखाली नियंत्रित केली जाते.  

स्त्रीबीज संकलन शस्त्रक्रियेमुळे:  

  - शस्त्रक्रियेनंतर हलकी वेदना, रक्तस्राव किंवा क्रॅम्प्स (cramps).  

  - भूलमुळे हलका त्रास, जसे की मळमळ (nausea).  

मानसिक तणाव: ही प्रक्रिया भावनिकदृष्ट्या तणावपूर्ण असू शकते, कारण यामध्ये भविष्याबद्दल अनिश्चितता आणि आर्थिक गुंतवणूक असते. 

2. रिकवरी पिरियड   

स्त्रीबीज संकलनानंतर:  

  - शस्त्रक्रियेनंतर तुम्ही त्याच दिवशी घरी जाऊ शकता.  

  - साधारण 2-3 दिवसांत त��म्ही सामान्य दैनंदिन कामांना सुरुवात करू शकता.  

  - काही स्त्रियांना क्रॅम्प्स किंवा अस्वस्थता 5-7 दिवस टिकू शकते.  

डॉक्टरांचा सल्ला:  

  - शस्त्रक्रियेनंतर किमान 1-2 आठवडे जड व्यायाम, धावणे किंवा शारीरिक संबंध ठेवणे टाळावे.  

  - पुरेशी विश्रांती आणि संतुलित आहार घ्यावा.  

मेंटल रिकवरी:  

  - काही स्त्रिया या प्रक्रियेदरम्यान तणाव किंवा चिंता अनुभवतात. यासाठी काउन्सेलिंग किंवा सपोर्ट ग्रुप्सची मदत घ्यावी. 

साईड इफेक्ट्स कमी करण्यासाठी अनुभवी डॉक्टर आणि चांगल्या क्लिनिकची निवड करा. तुमच्या शरीराला कोणतेही असामान्य लक्षण दिसल्यास ताबडतोब डॉक्टरांशी संपर्क साधा.

हे देखील वाचा: HCG प्रेग्नेंसी टेस्ट म्हणजे काय? कधी आणि कशी करावी?

काळजी आणि सल्ल्याच्या काही टिप्स:

एग फ्रीजिंग ही केवळ वैद्यकीय प्रक्रिया नाही, तर त्यासाठी शारीरिक आणि मानसिक तयारीही आवश्यक आहे. खालील टिप्स तुम्हाला या प्रक्रियेत मदत करतील:

1. लाइफस्टाईल टिप्स

संतुलित आहार:  

  - प्रथिने, फळे, भाज्या आणि संपूर्ण धान्य (whole grains) यांचा समावेश असलेला आहार घ्या.  

  - ओमेगा-3 फॅटी ॲसिड्स (उदा., मासे, अक्रोड) आणि अँटिऑक्सिडंट्स (उदा., बेरी फळे) यामुळे स्त्रीबीजांची गुणवत्ता सुधारू शकते.  

व्यायाम:  

  - नियमित हलका व्यायाम, जसे की चालणे, योग किंवा पोहणे, तुमच्या एकूण आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे.  

  - जड व्यायाम टाळा, विशेषतः हार्मोनल इंजेक्शन्सच्या काळात.  

विश्रांती:  

  - पुरेशी झोप (7-8 तास) आणि तणावमुक्त जीवनशैली ठेवा.  

  - मेडिटेशन किंवा डीप ब्रीदिंग एक्सरसाइज तणाव कमी करण्यास मदत करतात.  

हानिकारक सवयी टाळा:  

  - धूम्रपान आणि अल्कोहोल पूर्णपणे बंद करा, कारण यामुळे स्त्रीबीजांची गुणवत्ता खराब होऊ शकते.  

  - कॅफिनचे प्रमाण कमी करा (दिवसात 1-2 कप कॉफीपुरते मर्यादित).  

2. मानसिक आरोग्य

काउन्सेलिंग:  

  - एग फ्रीजिंग ही भावनिकदृष्ट्या तणावपूर्ण प्रक्रिया असू शकते. काउन्सेलर किंवा मानसशास्त्रज्ञाशी बोलल्याने तुम्हाला मानसिक आधार मिळू शकतो.  

  - काही क्लिनिक्स काउन्सेलिंग सेवा देतात, ज्याचा खर्च 5,000 ते 15,000 रुपये असू शकतो.  

सपोर्ट ग्रुप्स:  

  - ऑनलाइन किंवा स्थानिक सपोर्ट ग्रुप्समध्ये सामील व्हा, जिथे इतर स्त्रिया त्यांचे अनुभव शेअर करतात. यामुळे तुम्हाला एकटेपणा जाणवणार नाही. 

कुटुंब आणि मित्रांचा आधार:  

  - तुमच्या जवळच्या व्यक्तींशी या प्रक्रियेबद्दल मोकळेपणाने बोला, जेणेकरून तुम्हाला भावनिक पाठिंबा मिळेल.  

वास्तववादी अपेक्षा ठेवा:  

  - एग फ्रीजिंग गर्भधारणेची 100% हमी देत नाही. यशदराबद्दल वास्तववादी दृष्टिकोन ठेवा आणि डॉक्टरांशी सविस्तर चर्चा करा.  

3. इतर सल्ला

क्लिनिक निवड:  

  - अनुभवी फर्टिलिटी तज्ज्ञ आणि प्रगत तंत्रज्ञान असलेले क्लिनिक निवडा.  

  - क्लिनिकचा यशदर, पारदर्शकता आणि रुग्णांचे रिव्ह्यू तपासा.  

आर्थिक नियोजन:  

  - खर्चाचे नियोजन करा आणि क्लिनिककडे EMI किंवा पेमेंट प्लॅन्सबद्दल चौकशी करा.  

  - दीर्घकालीन साठवणुकीसाठी पॅकेज निवडा, ज्यामुळे खर्च कमी होऊ शकतो.  

कायदेशीर माहिती:  

भारतात एग फ्रीजिंगसाठी कायदेशीर मर्यादा नाहीत, पण साठवणुकीची कालमर्यादा (साधारण 10-15 वर्षे) आणि क्लिनिकशी संपर्क ठेवणे महत्त्वाचे आहे.  

ह�� देखील वाचा: शुक्राणू संख्या कमी असल्यास गर्भधारणा कशी करावी?

निष्कर्ष - 

एग फ्रीजिंग ही एक अनोखी प्रक्रिया आहे, जी स्त्रियांना त्यांच्या फर्टिलीटीवर नियंत्रण ठेवण्याची आणि भविष्यातील स्वप्ने पूर्ण करण्याची संधी देते. ही प्रक्रिया करिअर, वैयक्तिक उद्दिष्टे किंवा वैद्यकीय कारणांसाठी गर्भधारणा पुढे ढकलणाऱ्या स्त्रियांसाठी एक वरदान आहे. या बाबतची सर्व आवश्यक माहिती घेऊन संपूर्ण शारीरिक आणि मानसिक तयारीसह या प्रक्रियेला सामोरे जा.