वंध्यत्व म्हणजे काय? वंध्यत्वाची कारणे, लक्षणे, आणि उपचार | Infertility in Marathi

सारांश : अनेक कारणांमुळे वंध्यत्व संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. अशा परिस्थितीत वंध्यत्व ओळखून फर्टिलिटी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे जरुरी आहे.

या लेखाच्या मदतीने वंध्यत्वाची कारणे, लक्षणे, प्रकार समजून घ्या. वंध्यत्व समस्येचे निदान व उपचार कोणत्या प्रकारे केले जातात याविषयी वाचकांना माहिती होणे हाच या लेखाचा उद्देश आहे.

वंध्यत्व म्हणजे काय?

• एक वर्ष गर्भधारणेसाठी प्रयत्न करूनदेखील गर्भाधान होत नसेल तर वंध्यत्व आहे असे म्हंटले जाते.
• ३५ पेक्षा जास्त असेल आणि ६ महिन्याहून अधिक काळ प्रयत्न करूनही मूल होऊ शकत नसेल तर हि सुद्धा वंध्यत्व स्थिती असते.

वंध्यत्वाचे प्रकार

1. प्राथमिक वंध्यत्व: जेव्हा महिलेला एकदाही गर्भधारणा होऊ शकत नाही त्याला प्रायमरी इन्फर्टिलिटी म्हणतात.
2. दुय्यम वंध्यत्व: जेव्हा महिलेला पूर्वी गर्भधारणा झालेली असेल; पण नंतर गर्भधारणा होऊ शकत नाही, तेव्हा त्याला सेकंडरी इन्फर्टिलिटी म्हणतात.
3. अनएक्सप्लेन्ड इन्फर्टिलिटी: महिलेला वंध्यत्व समस्या असते मात्र अनेक तपासण्यांअंती देखील वंध्यत्वाचे निदान होऊ शकत नाही.

वंध्यत्वाची लक्षणे

•  गर्भधारणेत अडचण
• अनियमित मासिक पाळी किंवा अनियमित ओव्यूलेशन
• मासिक पाळीत वेदना
• वेदनादायी संभोग
• झोपेच्या समस्या
• वजनवाढ किंवा वजनात घट
• कामेच्छा कमी होणे
• अवजड पोट
• ओटीपोटात किंवा पोटात इतरत्र वेदना
• पुरुषांमध्ये अंगावरील केस कमी होणे
• सेक्श्युअल डिसफंक्शन : इजॅक्युलेशन समस्या इ.
•  स्त्रियांमध्ये चेहऱ्यावरील केस वाढणे

वंध्यत्वाची कारणे

दोघांमध्ये :

• इन्फेक्शन किंवा इतर संसर्गामुळे फर्टिलिटी स्वास्थ्य बिघडते
• अधिक वय
• गर्भनिरोधक शस्त्रक्रिया
• व्यसने
• कँसर सारख्या आजारांचे उपचार
• लठ्ठपणा
• जननइंद्रियांची सर्जरी
• क्रोनिक स्ट्रेस
• चुकीची जीवनशैली

वंध्यत्व उपचार प्रक्रिया स्टेप बाय स्टेप

1. पहिली स्टेप: डॉक्टरांसोबत कन्सल्टेशन हि असते. यावेळी डॉक्टर दाम्पत्यांची सामान्य शारीरिक तपासणी करतात आणि मेडिकल हिस्टरी घेतात.
2. दुसरी स्टेप: निदान करण्यासाठी विविध तपासण्या करणे हि असते.
3. तिसरी स्टेप: वंध्यत्व समस्येनुसार वैयक्तिकृत उपचार.

वंध्यत्वाचे वैद्यकीय निदान

मेडिकल फिल्ड मधील अनुभवानुसार, बऱ्याचदा असे दिसून येते कि, महिलांच्या खूप साऱ्या तपासण्या केल्या जातात; परंतु पुरुषांची एकही तपासणी झालेली नसते. यामुळे जोडप्यांचा वेळ आणि पैसे वाया जातात.

लवकर रिझल्ट हवा असल्यास फर्टिलिटी ट्रीटमेंट सुरु करण्यापूर्वी स्त्री-पुरुष दोघांचीही तपासणी महत्त्वाची ठरते.

निदानावर आधारित उपचार

1. फर्टिलिटी मेडिसिन व ओव्यूलेशन इंडक्शन: वय कमी असेल आणि फर्टिलिटी स्थिती चांगली असेल तर हा उपचार केला जातो.
2. आययूआय : इंट्रा युटेरियन इन्सेमिनेशन : बेसिक उपचारांतून रिझल्ट मिळत नाही तेव्हा, एक पाऊल पुढे जाऊन IUI ट्रीटमेंट देण्याचा निर्णय घेतला जातो.
3. आयव्हीएफ : आयव्हीएफ म्हणजे ‘इन विट्रो फर्टिलायझेशन’. ‘इन विट्रो’ म्हणजे शरीराच्या बाहेर आणि ‘फर्टिलायझेशन’ म्हणजे गर्भाधान. आयव्हीएफ प्रक्रियेमध्ये स्त्रीबीज आणि शुक्राणू एका आधुनिक प्रयोगशाळेत जोडले जातात आणि गर्भ बनवला जातो.

Reference: वंध्यत्व म्हणजे काय? जाणून घ्या वंध्यत्वाची कारणे, लक्षणे आणि उपचार

अधिक सर्च केले जाणारे प्रश्न